Ders 6

İçindekiler:: Alfabeye devam: yeni harfler ve sesler (қ, қь, қә); Gramer: fiiller, fiil çekimleri; Pekiştirme

Abazacada daha önce gördüğünüz к, кь, кә, harfleri yanında bu harflerin soluk katılarak çıkartılan değişkenleri de vardır, қ, қь, қә.

қ қь қә
к қ, кь қь, кә қә

ақы'ҭа köy. Сара сқыҭа дууп Benim köyüm büyüktür.
а'қалақь kasaba, şehir
ақьаа'д kağıt. Ақьаа'д иану'п kağıda yazılı.
есқьынгьы' daima, sürekli, sabit bir şekilde.
а'цқьа temiz. Ақьаад цқьоуп Kağıt temizdir.
ары'цқьара temizlemek. Исрыцқьоит Ben temizlerim. Ибрыцқьоит Sen (bayan) temizle.
а'шықәс yıl.
а'лгара bitirmek. Алха'с агазе'ҭ а'ҧхьара да'лгеит Alhas gazeteyi okumay? bitirdi.
азы' için. Сара сзы ари ашықәс бзиан Benim için bu güzel bir yıldı.
аагара' getirmek, иаага' getir (emir kipi)
қәа çoğul son eki; а'қалақьқәа kasabalar, ақыҭақәа köyler.

* Not: Eğer sıfat fiilden sonra gelirse, o zaman çoğul son eki -қәа sıfatın sonuna gelir.
Ақьаа'д цқьақәа. Temiz kağıt. Ақь'та бзи'ақәа. Güzel köyler.

Aşağıdaki metni çalışın ve metindeki cümleleri öğrenin. Bu sizin kelime dağarcığınızı genişletecektir.

Наа'ла иахьа' ақы'ҭахь дцо'ит. А'хра агазеҭ даҧхьеит. Даме'и даа'ит, уи Е'сма ақы'ҭахь диго'ит. Ари' ақьаа'д цқьо'уп. Даме'ии А'хреи есқьынгьы' шьыжьла' а'қалақь ахь ицо'ит. А'мшқәа цоит. Лара' ақьаа'дқәа лы'моуп. Даме'и агазе'ҭ азы' ақьаад ааиге'ит. Ка'ма, ига' сара' сзы ақьаад бҕьыц цқьақәа'.

Bugün Naala köye gidecek. Akhra gazeteyi okudu. Damei geldi, O Esma’yı köye götürüyor. Bu kağıt temizdir. Damei ve Akhra daima sabahleyin kasabaya giderler. Günler geçiyor. O bayanın kağıtları var. Damei gazete için kağıt getirdi. Kama, bana temiz bir kağıt parçası getir.

Fiillerin özneyi nasıl yansıttığını daha önce görmüştünüz. Сара сцоит, уара уцоит, бара баауеит, уца! etc. Bunlar tek özneli fiillerdir, bir başka deyişle bunlar tek bir özneye sahip olan fiillerdir. Abhazca’da fiiller dörde kadar özneye sahip olabilirler.
Şimdi daha önceden bildiğiniz абара «görmek» fiilini alacağız ve örneklerle iki özneyi nasıl yansıttığını göreceğiz.
узбоит "Ben seni (erkek) görüyorum" [уара+сара+абара];
субоит "Sen (erkek) beni görüyorsun" [сара+уара+абара];
бызбоит "Ben seni (bayan)görüyorum" [бара+сара+абара] (burada ы ‘den sonraki б harfi sadece üç tane sessiz harfin yan yana gelmesinin oluşturacağı karışıklığı yok etmek içindir;
сыббоит "sen (bayan) beni görüyorsun", kelime kelime çevirirsek: beni sen görüyorsun [сара+бара+абара].

Alıştırma 1
Aşağıdakileri Türkçe’ye çevirin.

1. Ари ашықәс сара сзы ибзиан. 2. Сара ашкол салгеит. 3. Аҧхын есқьынгьы ақыҭахь сцоит. 4. Иахьа сара ақалақь. 5. Сара ақыҭа бзиа избоит. 6. Ашьыжь сашьа машьынала даауеит, ақыҭахь сигоит.
(Yanıtlar)

Alıştırma 2
Aşağıdakileri Abhazca’ya çevirin.

1. Sen (bayan) denizi sever misin? 2. Evet, Ben denizi severim. 3. Ben burada yaşıyorum. 4. O bayan bana bakıyor. 5. Sabahları, kahvaltıdan sonra, arabayla işe giderim. 6. Bugün hava soğuk, donuyorum. 7. O bayan öğle yemeğinden sonra köye gider. 8. Burada deniz temizdir. 9. Benim gazetemi kim aldı, götürdü?
(Yanıtlar)

Alıştırma 3
Aşağıdakileri Abhazca’ya çevirin.

1. Ben görüyorum. 2. Ben seni (erkek) görüyorum. 3. Naala köye araba ile gidiyor. 4. Akhra okulu bitirdi. 5. O erkeğin temiz kağıtları var. 6. Bu bir köy okuludur. 7. O bayan denizi seviyor. 8. Bugün o bayanı göreceğim.
(Yanıtlar)

Alıştırma 4
Aşağıda verilen sözcüklerle cümleler kurun.

Есқьынгьы, дызбоит, иара, ара.
Ақалақь, шьыжьла, ахь, Ахра, дцоит.
Есма, иахьа, дигоит, ақыҭахь, сашьа.
Иахьа, избоит, амш, сара, ибзиоуп.

(Yanıtlar)

Alıştırma 5
Üçüncü ve dördüncü alıştırmaları temel alarak bir diyalog oluşturun.

Yapabildiniz mi? Tebrikler! Artık cümle kurabiliyorsunuz!

Alıştırma 6
Uygun zamirleri koyun.
Sık sık zamirlerle fiilleri eşleştirmenizi isteyen alıştırmalar verdiğimiz dikkatinizi çekmiştir. Otomatik bir bilgi birikimine sahip olmanız önemlidir.
Bu alıştırma sizin için zor olmasa gerek.

... саҧхьоит	... баҧхьоит
... уаҧхьоит	... даҧхьоит
... даҧхьоит

(Yanıtlar)

Alıştırma 7
Her cümlede bir yanlış vardır. Bulun ve düzeltin. Daha önce benzer bir çalışma yaptınız!

Дамеи ақыҭахь ицоит.
Сара бара дызбоит.
Ахра Есма ақыҭахь уигоит.
Амшқәа уцоит.
Лара ақьаадқәа бымоуп.
Дамеи аҧара аалгеит.
Сара ахьҭа уакит.
Лара уара уахь уҧшуеит.
(Yanıtlar)

Абзиараз!
İyi günler!